Oφείλεται η οικονομική πρωτοκαθεδρία της Δύσης στον ιμπεριαλισμό και στην αποικιοκράτια;
Η οικονομική πρωτοκαθεδρία της Δύσης οφείλεται στον ιμπεριαλισμό και στην αποικιοκράτια, μας λέει η αντικαπιταλιστική και woke Αριστερά. Είναι όμως πράγματι έτσι; Γράφει ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Kristian Niemietz :
«Πόσο σημαντικές ήταν οι αποικιακές αυτοκρατορίες για την οικονομική ανάπτυξη της Βρετανίας και των άλλων δυτικών χωρών;
Αυτό είναι το ερώτημα που προσπαθώ να απαντήσω στο νέο μου βιβλίο “Imperial Measurement. A Cost-Benefit Analysis of Western Colonialism”. Η σύντομη απάντηση είναι: ...πολύ πιθανόν καθόλου.
Δεν είμαι ο πρώτος που το λέει αυτό: απλώς ανακαλύπτω ξανά μια πολύ παλιά παράδοση φιλελεύθερου αντι-ιμπεριαλισμού. Ήδη τον 18ο και τον 19ο αιώνα, ορισμένοι εξέχοντες στοχαστές πίστευαν ότι η Αυτοκρατορία θα αποτύγχανε σε ένα βασικό τεστ κόστους-οφέλους. Ο Άνταμ Σμιθ υποστήριξε το 1776 ότι "η Μεγάλη Βρετανία δεν αποκομίζει παρά ζημιές από την κυριαρχία που ασκεί στις αποικίες της" και το 1835, ο Ρίτσαρντ Κόμπντεν περιέγραψε τις αποικίες ως "σοβαρό βάρος για τους ανθρώπους αυτών των βασιλείων", καθώς και "τo δαπανηρό αξεσουάρ μιας αριστοκρατικής κυβέρνησης".
Πιο συγκεκριμένα, οι φιλελεύθεροι αντι-ιμπεριαλιστές στην παράδοση των Σμιθ και Κόμπντεν πίστευαν ότι οι πρόσθετες στρατιωτικές δαπάνες που απαιτούνταν για τη διατήρηση της Αυτοκρατορίας υπερέβαιναν τα κέρδη από το αυτοκρατορικό εμπόριο και ότι αυτά τα κέρδη δεν εξαρτιόνταν ούτως ή άλλως από την ύπαρξη της Αυτοκρατορίας. Ελλείψει αυτοκρατορίας, το ελεύθερο ή σε κάποιο βαθμό ελεύθερο εμπόριο μεταξύ κυρίαρχων εθνών θα αντικαθιστούσε τις εξαναγκαστικές ιμπεριαλιστικές εμπορικές σχέσεις.
Με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης, την πρόσβαση σε καλύτερα δεδομένα και την ικανότητα να βασιστώ στην ακαδημαϊκή έρευνα που έχει γίνει έκτοτε, επανεξετάζω αυτά τα παλιά επιχειρήματα και καταλήγω στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι επικριτές της Αυτοκρατορίας ήταν σε γενικές γραμμές σωστοί. Η υπεράσπιση, η διατήρηση και η διαχείριση των αυτοκρατοριών είναι πραγματικά ακριβή. Για τη δημιουργία εμπορικών δεσμών, οι αυτοκρατορίες δεν είναι ούτε απαραίτητες ούτε επαρκείς. Πιο πρόσφατες εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι οι αυτοκρατορίες πράγματι εμβάθυναν τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των συστατικών τους μερών, επομένως η άποψη των Σμιθ και Κόμπντεν ότι η Βρετανία θα μπορούσε να συναλλάσσεται με παρόμοιους όρους χωρίς μια αυτοκρατορία μπορεί να ήταν κάπως αισιόδοξη. Αλλά αυτές οι μελέτες διαπιστώνουν επίσης ότι οι αυτοκρατορίες δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας. Η Βρετανία συναλλάσσοταν με πολλές περιοχές που ποτέ δεν αποίκισε, και τουλάχιστον ένα μέρος του εμπορίου μεταξύ της Βρετανίας και, ας πούμε, της Ινδίας θα είχε πραγματοποιηθεί ούτως ή άλλως, ακόμα κι αν η Ινδία δεν ήταν ποτέ βρετανική αποικία.
Σε κάθε περίπτωση, το εξωτερικό εμπόριο και οι επενδύσεις δεν ήταν τόσο σημαντικές για τη βρετανική οικονομία τότε όσο είναι τώρα. Δεν θα μπορούσαν να ήταν. Οι τεχνολογίες που στηρίζουν τους σύγχρονους όγκους εμπορίου, όπως η ναυτιλία με εμπορευματοκιβώτια, εφευρέθηκαν μόλις το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Πριν από τότε, το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας ήταν εγχώριο, και ενώ το εμπόριο προφανώς είχε σημασία, οι πιο σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της Βρετανίας ήταν άλλες βιομηχανοποιημένες δυτικές οικονομίες, όχι οι αποικίες».
Τηλέμαχος Χορμοβίτης